कायद्याने वागा लोकचळवळ भारतीय संविधानालाच आपली विचारप्रणाली मानून वाटचाल करणारी समाज परिवर्तनाची प्रक्रिया आहे. परिवर्तन म्हणण्यापेक्षा समाज प्रबोधन म्हणणे अधिक संयुक्तिक ठरेल. १५ ऑगस्ट १९४७ ला देश स्वतंत्र झाला. पण स्वातंत्र्य म्हणजे नेमकं काय, याबाबत नागरिकांचं प्रशिक्षण झालं नाही. पुढे २६ जानेवारी १९५० रोजी भारत प्रजासत्ताक झाला. म्हणजे नेमका काय झाला, ते कुणी नीट समजावून सांगितलं नाही.

ज्यांना पदव्या घ्यायच्यात त्यांनी अभ्यासाचा भाग म्हणून वाचलं , लक्षात ठेवलं आणि त्यावर आधारित प्रश्नांची उत्तरं देऊन गुण मिळवले. पण ते जास्तीत जास्त सर्वसामान्य लोकांपर्यंत पोहचवायला हवं होतं , ते झालं नाही. साधं सरळ गणित आहे. लोकांना जे घडवायला किंवा घडायला हवं आहे, ते घडवून आणण्याची संधी त्यांना लोकशाही देते. लोकांनी लोकांमधूनच लोकांचे प्रतिनिधी निवडायचे आणि त्यांनी सरकार म्हणून प्राप्त अधिकारांच्या आधारे लोकाभिमुख धोरणात्मक निर्णय घ्यायचे.

लोकशाही व्यवस्थेत असं सरकार निवडून आणण्यासाठी निवडणुकीचं माध्यम आहे. ज्यांच्याकडे बहुमत असतं, त्यांचं सरकार बनतं. किंवा ज्या विचारांचे लोक निवडून जातात, त्या विचारांचा सरकारवर व स्वाभाविकच सरकारच्या निर्णयांवर प्रभाव असतो. त्यामुळे आपल्या विचारांचं बहुमत हवं. निःपक्षपातीपणे सांगायचं तर ज्यांचा देशातल्या संविधानिक मूल्यांवर व त्यावर आधारित व्यवस्थेवर विश्वास आहे, अशा लोकांचं बहुमत असायला हवं. त्यावर निवडणुकीच्या वेळेस काम करून काहीच उपयोग नसतो. ते अखंड काम आहे. कायद्याने वागा लोकचळवळीची स्थापना त्यासाठीच करण्यात आली आहे.

देश, नागरिकत्व, स्वातंत्र्य, लोकशाही,, प्रजासत्ताक, निवडणुकांचं महत्त्व , आपले अधिकार, संविधानिक हक्क याबाबत शक्यतोवर सरळसोप्या भाषेत जनजागृती करून जबाबदार नागरिकांचा देश घडवणं हे कायद्याने वागा लोकचळवळीचा उद्देश्य आहे.

माझा आंबेडकर कुणाला इजा करत नाही  !

 

 

ही दोन प्रमुख कारणं आहेत, ज्यामुळे माझ्या वाढदिवसाला अनेकांनी लिहिलं की राज शांत, संयमी आहे. तसा मी नसेन तर माझं बुद्धिझमशी सांगत असलेलं नातं कुचकामी ठरतं. माझं आंबेडकरी विचारांचा असल्याचा दावा करणंही बनावट ठरतं. जेव्हा आपण एखादा वैचारिक मार्ग अनुसरतो, तेव्हा त्या मार्गावर चालण्यासाठी म्हणून आवश्यक बदल टप्प्याटप्प्याने करत जाणं ही अपरिहार्यता आहे. त्याशिवाय आपण त्या मार्गावरचं अंतिम ध्येय गाठू शकत नाही. कदाचित आपल्या हयातीत शक्य होणार नसेल, त्या मार्गावर न थकता चालत राहणाऱ्यांची फळी तयार असणजेव्हा लोकचळवळीचं नावच कायद्याने वागा आहे तेव्हा हे स्वाभाविक असणार की लोकचळवळ संविधानिक मार्ग अनुसरणारी असणार ! त्यासाठी लोकचळवळीत कार्यरत मंडळीही संविधानिक स्वभावाची असणं अपेक्षित आहे. संविधानिक म्हणजे केवळ संविधानातील तरतूदींवर भरभरून बोलणारे, संविधान मानणारे, संविधानाबद्दल आदर असणारे किंवा संविधानाचा जयजयकार करणारे, इतकं मर्यादित नाही तर संविधान प्रत्यक्षात जगणारे लोक अपेक्षित आहेत.